Bu yazımızda ticarete yeni girmek isteyen ya da esnaf işletmesi olup ticari işletmeye çevirmek isteyen tacir adayları için ilk akıllarına gelecek sorulara cevap vereceğiz. Bu sorular, ticari işletme nedir? Ticari işletme nasıl oluşur? Ticari işletme özellikleri nelerdir? Gelin bu sorulara cevap bulalım.

Ticari İşletme Nedir?

Ticari işletme esnaf işletmesi için öngörülen mali sınırı aşacak düzeyde gelir sağlamayı hedefleyen kuruluşlardır. Ticari faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletme türleridir. Bu konularla bağlantılı olarak kullanacak temel kavramlar ise
* Ticari işletme
* Esnaf işletmesi
* Şube
* Merkez
* Tacir
Olacaktır.

Bu yazımızda esnaf işletmesi sınırları hangi durumda aşılmış sayılır? bu işletme için devamlılık ve bağımsızlıktan ne anlamamız gerekir? esnaf işletmesi ile ticari işletme arasında ne gibi farklar vardır? Kimler tacir sayılır? Tacir sıfatına hangi unsular bağlanır? sorularına cevap bulacağız.

İşletme Nasıl Oluşur?

Ekonomi bilimine göre işletme, bir kazanç sağlamak amacıyla emek ve sermayeyi bir organizasyon yapısı içerisinde bir araya getirmesiyle oluşur. Ancak bu genel tanım ticaret hukukunun ticari işletme tanımına uymamaktadır. Çünkü her ticari işletme ekonomik anlamda da bir işletme olmasına karşın ekonomik anlamdaki her işletme aynı zamanda bir ticari işletme olmayabilir.

Halbuki yukarıda verdiğimiz tanım Ticaret hukukunun tanımına uygundur. Tekrarlayacak olursak ticari işletme esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedefleyen ve faaliyetlerin sürekli ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir. Bu tanımdan ticari işletmenin unsurlarına ulaşabiliriz.

Yukarıdaki tanıma göre işletmenin, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedefleyen faaliyetler göstermesi gerekir. Aynı zamanda bu faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde de yürütülmesi gerekir.

Ticari İşletmede Her Zaman Gelir Elde Etmeli mi?

Bu sorunun cevabına teorikte evet pratikte hayır diyebiliriz. Bu unsuru gelir sağlama amacı ve gelirin düzeyi yönlerinden iki ana bölüme ayırabiliriz. İşletmenin gelir sağlamayı amaç edinmiş olması gerekir. Ancak bu amacın teorikte olması yeterlidir, işletmenin fiilen de sürekli gelir elde ediyor olması şartı aranmaz. Örneğin gelir sağlama amacıyla kurulmayan ve şehir dışından gelen hasta yakınlarına ailelere ücretsiz yemek dağıtmak için kurulmuş bir aş evini düşünün, bu hayır/yardım amaçlı işletmeler ticari işletme değildir. Ticari işletmenin temel ayırıcı özelliklerinden ilkinin esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamak amacıyla faaliyetlerde bulunmak olduğundan bahsetmiştik.

Gelir sağlama amaçlı faaliyetlerin esnaf işletmesi boyutlarını aşması yani ondan daha kapsamlı olması gerekir. Ticari işletmenin asıl önemli hususu budur. Çünkü diğer hususlar esnaf işletmelerinde de bulunabilir. Oysa ticari işletmeye esnaf işletmesinden ayırabilmek ancak bu husus sayesinde mümkün olmaktadır. Ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır nasıl belirlenir diye soracak olursanız, bu fark Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenir.

Ticari İşletmede Sürekli Faaliyet Ne Demektir?

İşletme çatısı altında yürütülen faaliyetlerin sürekli olması gerekir. Tabi buradaki süreklilik faaliyetlerin hiç ara verilmeksizin on yıllarca devam edeceği anlamına gelmez. Rastgele veya arızi olarak yapılan bir ticari işlem, ticari işletmenin varlığını göstermez. Öyle ki bazı faaliyetler bildiğiniz gibi (çay toplamak, hasat almak vb) mevsimlik olabilir. Emsal olması açısından yaz dönemlerinde açılan sahil kenarındaki kafeler, soğuk hava şartları oluştuğunda çalışan bir kayak tesisleri olabilir. Ayrıca izin verilen av dönemlerinde hareket kazanan bir silah ya da benzeri işletme olabilir.Uluslar arası ticaret kapsamında ithalat ve ihracat yapıp ayda sadece 1 konteyner yük gönderen ve onun dışında aksiyon almayan bir işletme de olabilir. Diğer hususları sağlaması şartıyla ticari işletmeyi oluşturabilir.

Ticari İşletmede Bağımsızlık Nedir?

Bağımsızlık hususuna gelirsek, bir kişi başkasının işletmesinde çalışıyor ya da başkasına yardımcı oluyorsa veya işletmeyi asıl taciri temsilen çalıştırıyorsa tacir olmaz. Örneğin bir işletmede şubeler bağımsız olmayıp merkeze bağlı olduklarından bağımsız birer ticari işletme sayılmazlar. Buna karşılık sigorta ya da tatil acenteleri gibi yapılar merkeze bağlı olmakla birlikte bağımsız bir tacir yardımcısı olduğu için bunların işletmesi diğer hususların da mevcut olması şartıyla ticari işletmeyi oluşturur.

Genelde bir şahsa ait olup para karşılığıyla ölçülebilen, hak ve borçlarını tümüyle o kişinin mal varlığını oluşturur. Mal varlığının aktif kısmında haklar yani mülkiyet, rehin, intifa, alacak, fikri ve Sınai haklar gibi haklar olur. Pasif kısmında ise borçlar bulunur.

Ticari işletmenin mal varlığını oluşturan toplam değer, Tacirin işletmeye ayırdığı yani ticari faaliyetlere ayırdığı değerlerin toplamını ifade eder. Tacirin ticari işletmesine özgü mal ve hakları işletme dışındaki mal ve haklarından bağımsız olmamakla birlikte işletmeye ait olmuş değerler ekonomik bir bütün olarak rehin satış hasılat kirası gibi bazı işlemlere konu olabilir.

İşletmenin Mal varlığı Unsuları Nelerdir?

İşletmenin malvarlığı unsurları genellikle maddi ve maddi olmayan unsurlar şeklinde iki ana gruba ayrılarak incelenir. Maddi unsurlar elle tutulur gözle görülür yani somut varlığı olan unsulardır. Örneğin tesis, tesisat, işletme sermayesi, hammadde, üretilen stok ve mallar gibi değerleri de işaret eder.

Gayri maddi hususlara örnek verecek olursak; ticaret unvanı, işletme adı, Marka, Patent, know-how, sanat eserleri üzerindeki haklar gibi ekonomik değeri olan fakat somut varlığı olmayan ya da varlığı bir bütün olarak gözle görülemeyen hakları ifade eder.